Η διασφάλιση της πατέντας είναι ανταμοιβή μιας κοινωνίας

Άρθρο κ. Κωνσταντίνου Μ. Φρουζή, Προέδρου ΣΦΕΕ  Βήμα της Κυριακής

Ο αγώνας του ανθρώπου απέναντι στις ασθένειες είναι πολυδάπανος και χρονοβόρος. Η επιστημονική κοινότητα στον αγώνα αυτό έχει ως κύριο σύμμαχο την ιδιωτική πρωτοβουλία, τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις οι οποίες συγκεντρώνοντας κεφάλαια, τα επενδύουν στην επιστήμη παράγοντας καινοτομία. Παράλληλα εξασφαλίζουν τη βασική πηγή ρευστότητας για επανεπένδυση στην καινοτομία η οποία είναι «υποχρεωτικό» να αναγεννιέται.

Είναι γνωστό από μελέτες ότι μέχρι να κυκλοφορήσει ένα φάρμακο του οποίου η χορήγηση απομακρύνει από το θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους ή παρατείνει το βίο εκατομμυρίων, κυλάει πάρα πολύς χρόνος. Τα στατιστικά επιστημονικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι πιθανότητες μια ουσία που θα παρασκευαστεί σε ένα εργαστήριο να μπορέσει να μετεξελιχθεί σε θεραπεία, διαμορφώνεται στο 2 προς 10.000. Το δε μέσο κόστος για κάθε «υποψήφια» νέα θεραπεία είναι της τάξης του 1,3 δισ. δολάρια! Και επίσης ο χρόνος από την ανακάλυψη της ουσίας μέχρι την τελική κυκλοφορία φαρμάκου είναι συνήθως 12-13 χρόνια.

Λόγω αυτής της επίπονης και συνεχούς διαδικασίας ο σύγχρονος άνθρωπος ζει σήμερα περισσότερο από κάθε προηγούμενη γενιά, ενώ σε σχέση με το 1980 το προσδόκιμο ζωής σε διεθνές επίπεδο έχει αυξηθεί κατά 10 χρόνια. Και σ αυτό έχει συμβάλλει κυρίως η ανάπτυξη της ιατρικής και της φαρμακολογίας.

Για την συνεχή ανακάλυψη αποτελεσματικών και ασφαλών θεραπειών, αναγνωρίστηκε από νωρίς σε διεθνές επίπεδο η αναγκαία ύπαρξη ενός πλαισίου προστασίας της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας του κάθε νέου φαρμάκου καθώς και ένα σύστημα καθορισμού τιμών που θα επιτρέπει την εξασφάλιση πόρων για την ανατροφοδότηση της έρευνας για τη ανακάλυψη νέων καινοτόμων φαρμάκων

Μελετώντας τα στοιχεία από τις συνεχόμενες έρευνες για νέα φάρμακα οι διεθνείς φορείς φαρμάκου κατέληξαν σε διακηρύξεις για την προστασία της πνευματικής & βιομηχανικής ιδιοκτησίας ενός φαρμάκου, την κοινώς ονομαζόμενη “πατέντα” η οποία  περιλαμβάνει, τo μόριο που προστατεύεται με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, την ονομασία με εμπορικό σήμα και τα κλινικά δεδομένα που προστατεύονται  με προστασία δεδομένων.

Η προστασία της πατέντας που χρονικά είναι της τάξης των 20 ετών, θεωρείται σήμερα κάτι πολύ παραπάνω από σημαντική. Σύμφωνα με την Διεθνή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων και Συνδέσμων, IFPMA, τόσο το κόστος όσο και ο χρόνος που απαιτείται για να κυκλοφορήσει ένα νέο φάρμακο έχει αυξηθεί πολύ. Έτσι ενώ το 2000 η όλη διαδικασία απαιτούσε περίπου 9,7 χρόνια σήμερα  φτάνει τα 13. Επίσης ενώ τη δεκαετία του ‘90 το μέσο κόστος ήταν 800 εκατ. δολάρια για κάθε φάρμακο σήμερα είναι 1,3 δισ. δολάρια.

Με τη διασφάλιση της πατέντας που ουσιαστικά σημαίνει σε εμπορικούς όρους τη μονοπωλιακή διάθεση στην αγορά ενός προϊόντος από μία εταιρεία, εξασφαλίζεται κατ αρχήν η επιβίωση της καθώς ανέλαβε ένα μεγάλο ρίσκο. Βασικά όμως διασφαλίζεται η πρόσβαση των ασθενών στο δικαίωμα να έχουν νέες θεραπείες που θα συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής τους. Πέρα και πάνω από όλους εκείνοι που απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα από την έρευνα και ανάπτυξη είναι οι ασθενείς. Και η έρευνα και ανάπτυξη βασίζεται στην προστασία της πατέντας, αφού προστασία πατέντας σημαίνει προστασία του έργου που έχει προηγηθεί στα εργαστήρια, τις κλινικές, την παραγωγή.

Η δε μάχη κατά των ασθενειών βρίσκει επίσης ένα μεγάλο στήριγμα που είναι ο ανταγωνισμός των φαρμακευτικών επιχειρήσεων. Θα έλεγε κανείς πως ο φαρμακευτικός κλάδος είναι ίσως ο μοναδικός που οι ανταγωνιστές είναι οι πιο ισχυροί σύμμαχοι αφού μάχονται για ένα κοινό εχθρό προσπαθώντας να νικήσουν παράλληλα και το χρόνο. Η προστασία της πατέντας είναι βασικό κίνητρο υγιούς ανταγωνισμού ανάμεσα στις επιχειρήσεις, ενός ανταγωνισμού που προάγει την προσπάθεια για περαιτέρω βελτίωση της κατάσταση ενός ασθενή δημιουργώντας πολλές εναλλακτικές θεραπείες.

Μεγάλος κερδισμένος είναι φυσικά η επιστημονική κοινότητα και η Ιατρική. Η κατοχύρωση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας αποτελεί τροφή της επιστήμης, καταξίωση και ανταμοιβή.

Επίσης όλη η αλυσίδα φαρμάκου απολαμβάνει τα πλεονεκτήματα της διασφαλισμένης ποιότητας και αποτελεσματικότητας των νέων κατοχυρωμένων θεραπειών. Με τη δημιουργία υψηλής αξίας φαρμάκων, δημιουργούνται πρόσθετες υπεραξίες οι οποίες και τροφοδοτούν όλη την αλυσίδα φαρμάκου. Και όλη αυτή η διαδικασία μεταφράζεται σε ανάπτυξη μέσω των κλινικών ερευνών και της περαιτέρω δημιουργίας εξειδικευμένων μονάδων που απασχολούν ταλαντούχα μυαλά.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η διασφάλιση της πατέντας για μια θεραπεία δεν είναι απλά η διασφάλιση των δικαιωμάτων μιας εταιρείας φαρμάκων. Είναι η αναγνώριση και η ανταμοιβή μιας μικρής κοινωνίας που συνέπραξε σ αυτό. Και στην οποία περιλαμβάνονται άνθρωποι από πολλές κατηγορίες και φυσικά άνθρωποι που νοσούν.

Οδεύοντας σταθερά σε ένα περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις, που πλέον οι ασθένειες τους παρελθόντος που ως πανδημίες μάστιζαν τον πλανήτη έχουν σε μεγάλο βαθμό νικηθεί, αντιμετωπίζουμε συνεχώς νέες δυσκολότερες και πιο πολύπλοκες ασθένειες. Η δουλειά που πρέπει να γίνει είναι περισσότερη και με μεγαλύτερες απαιτήσεις σε χρόνο, κεφάλαια και αντοχές. Είναι λογικό όλη αυτή η έντονα απαιτητική διαδικασία να ανταμείβεται με μια μερική αποκλειστικότητα, όπως είναι η χρονική διασφάλισης της αποκλειστικότητας.